روانشناسان و مشاوران حتما بخوانند...

برخی از اصول اخلاقی مطرح شده در «دین» در حیطة مشاوره لازم به نظر می‌رسد و برای اینکه اهداف یک مشاورة سالم تأمین شود، چاره‌ای جز رعایت آنها نیست. در این قسمت به بعضی از آن اصول اخلاقی اشاره می‌کنیم:

1ـ صداقت و راستی

رعایت «صداقت» در تمامی مراحل مشاوره از سوی طرفین (مشاور و مراجع): در روایات آمده است: «النجاة فی الصدق؛ نجات و رستگاری با راستگویی است». «اجلّ شی ء الصدق؛ بزرگ‌ترین چیز، راستی است».

آنچه از سخنان گهربار امام علی(ع) بر می‌آید این است که برای رستگاری و به نتیجه رسیدن امور، بزرگ‌ترین چیزی که باید رعایت شود «صداقت» و راستی است و در غیر این صورت نتیجة کار ما «نجات» نخواهد بود، بلکه شکست و حرمان است و از آنجایی که هدف اصلی، در مشاوره، راهنمایی مراجع برای موفقیّت در حل مشکلاتش می‌باشد، رعایت صداقت از سوی مشاور تأمین‌کننده این هدف و عدم رعایت آن به منزلة شکست مشاوره می‌باشد.

امام علی(ع) در این رابطه می‌فرماید: «‌من غشّ مستشیره سلب تدبیره؛ کسی که با مشورت کننده‌اش خالص نباشد تدبیرش ربوده خواهد شد».

2ـ امانتداری

در فرآیند مشاوره رعایت اصل «امانت» بسیار مهم است و از نظر تعالیم دینی، انسانی که امانتدار نباشد خیانتکار و فریبکار است که مرتکب شنیع‌ترین کارها شده است. به طوری که ثمره و نتیجة دین، امانتداری معرفی شده است: ‌«ثمرةُ الدین الامانة؛ میوه دین امانت است». و همچنین «خیانت»، فریب و از زشت‌ترین خوی‌ها شمرده شده است: «الخیانة غدر:‌خیانت فریب است» و «اقبح الاخلاق الخیانة: زشت‌ترین خوی‌ها خیانت است».

و حتّی به این نکته اشاره شده که خیانت و برادری (دوستی صمیمانه) با هم قابل جمع نیستند و این نشان می‌دهد که در امر مشاوره که نیاز به برقراری یک ارتباط صمیمانه و تفاهمی برای کمک به مراجع و حل مشکل او است؛ اگر خیانت راه پیدا کند دیگر هدف تأمین نخواهد شد. «لا تجتمع الخیانة و الاخوة: ‌خیانت و برادری با هم جمع نشود».

این خیانت می‌تواند در گفتار یا کردار فرد باشد؛ چرا که دروغگویی، تبلیغات سوء و نادرست مشاور برای کار خود، عدم رازداری می‌تواند یک نوع خیانت محسوب شود. همان طور که سوء استفادة جنسی، عدم صلاحیت علمی لازم مشاور و ارجاع ندادن مراجع به متخصّص در موارد عدم تشخیص صحیح، رها کردن مراجع وقتی هنوز به کمک ما نیازمند است، و... به نوعی خیانت محسوب می‌شود.

بنابراین خیانت مشاور بزرگ‌ترین بدبختی و شرّها را پدید خواهد آورد. امام علی(ع) در این رابطه فرموده‌ است: «خیانة المستسلم و المستشیر من اقطع الامور و اعظم الشرور و موجب عذاب السّعیر؛خیانت کسی که مردم کارشان را به او وامی‌گذارند و از او نظر‌خواهی می‌کنند از شنیع‌ترین کارها و بزرگ‌ترین شرها و پدید آورندة عذاب آتش سوزان است.»

در این سخن گهربار به عذاب اخروی این کار نیز اشاره شده است.

البته عنوان «ظلم و ستم» نیز گاهی برای «خیانت» به کار می‌رود: «ظلم المستشیر ظلم و خیانة: ستم کردن به مشورت کننده، ظلم و خیانت است».

عدم رازداری نیز از اموری است که نوعی خیانت محسوب شده و انسانها از آن منع شده‌اند:‌ «المذیع و الخائن سواء؛ ‌کسی که رازی را افشا کند و کسی که خیانت کند یکسانند».

در روایات ما به رازداری اهمیّت داده شده و رأی صحیح و انتخاب درست در نگه داشتن رازها شمرده شده است: «الرّأی بتحصین الاسرار؛ رأی صحیح به این است که رازها محکم نگهداری شود».[32]

و عدم رازداری موجب تباهی کار و از بین رفتن نتیجة مطلوب معرفی شده است:‌ «من افشی سرّک ضیّع امرک؛ ‌کسی که راز تو را فاش کند کارت را تباه می‌سازد».

همچنین کسی که خیانت در مشاوره را پیشة خود قرار داده و نسبت به مسلمین فریبکار باشد، شایستة مشورت و نظرخواهی دانسته نشده است؛‌ چنانچه پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: «من غشّ المسلمین فی مشورة فقد برئت منه؛‌ ‌آنکه در مشورت کردن نسبت به مسلمانان بدخواهی و خیانت نماید من از او بیزارم».

امام حسین(ع) در این رابطه می‌فرماید: «الصدق عزّ... و الّسرّ امانة..؛ راستگویی عزت... و رازداری امانت است...»

انسان امین مورد اعتماد بوده و در سخن و کردار امانتدار است.

3‌ـ‌ مسئولیت‌پذیری

خیرخواهی و حسّ مسئولیت‌پذیری در مقابل همة بندگان خدا و به دیدة یک «برادر» به آنان نگریستن، گرچه همواره مطلوب دین بوده است اما در امر مشاوره یک ضرورت است. برای رسیدن به اهداف مشاوره که در واقع یاری کردن به مراجع برای شناخت و حل مشکلش می‌باشد.

اهمیت این مسئله آن قدر زیاد است که امام سجّاد (ع)‌ یکی از خصلت‌های پسندیده که برای بستگانش از خداوند طلب می‌نماید همین خیرخواهی و مسئولیت‌پذیری است: «... و هدایة مسترشدهم و مناصحة مستشیرهم....؛ (آنان را توفیق ده) که هدایت کنند طالبان حق را و برای مشورت‌جویان خیرخواه باشند».

همچنین امام علی(ع) در این رابطه می‌فرماید:‌ «فانّ معصیة النّاصح الشّفیق العالم المجرّب تورث الحسرة و تعقب النّدامة؛ همانا نافرمانی از دستور نصیحت‌کننده مهربان دانا و با تجربه، حسرت را موجب می‌شود و پشیمانی را به دنبال دارد».

همانطور که از کلام حضرت امیر(ع) مشخص است مهربانی و دلسوزی و خیرخواهی به همراه تجربه و دانش و در واقع مسئولیت‌پذیری حرفه‌ای به صلاح فرد است و نتیجة مطلوب به همراه دارد، به طوری که ترک این مشاوره موجب حسرت و پشیمانی و اندوه می‌شود که چرا از چنین فرصت خوبی استفاده نکرده تا به نتیجة دلخواه و مناسب برسد.

همچنین می‌فرماید: «علی المشیر الاجتهاد فی الرّأی؛ برطرف مشورت است که تلاش خود را در درستی رأی بنماید».

این سخن حضرت نیز ناظر به اهمیّت مسئولیت‌پذیری است که تلاش در این راستا از وظایف اخلاقی مشاور است. و در غیر این صورت اصلاً مشاوره بی‌نتیجه خواهد بود و حتی ممکن است آثار مخرّبی روی مراجع بگذارد.

پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «انسک النّاس نسکاً انصحهم جیباً و اسلمهم قلباً لجمیع المسلمین؛ عابدترین مردم کسی است که نسبت به همة مسلمین خیر خواه‌تر و پاکدل‌تر باشد».

4‌ـ‌ توجه به کرامات انسانی

یکی از مهم‌ترین اصول اخلاقی ارزش قائل‌شدن برای کرامت انسانی و احترام‌گذاشتن به مراجع و رعایت حقوق و تکریم جایگاه او به عنوان یک شخصیّت انسانی است. البته اصل کرامت یکی از مواردی است که اسلام به آن توجّه خاصی داشته است. قرآن کریم می‌فرماید:‌ «و لَقدْ کَرّمْنا بَنی آدم؛ ما فرزندان آدم را کرامت و ارزش بخشیدیم».

همان طور که قبلاً ذکر شد امام علی(ع)‌ در این رابطه می‌فرماید:‌ «هر کس برای ادای حقوق بندگان خدا به پا خواست، این کار او را به سوی قیام برای ادای حقوق خداوند می‌کشاند.»

از این حدیث گرانبها احترام به حقوق دیگران فهمیده می‌شود که در حدّ رعایت حقوق الهی مهم شمرده شده است.

همچنین حضرت می‌فرماید: «لاتکن عبد غیرک و قد جعلک الله حرّاً؛ بنده غیر نباش در حالی‌که خدا تو را آزاد آفرید.»

رعایت آزادی نیز ناظر به کرامت انسان است و ارزشی است که خداوند برای انسان قائل بوده و به او برتری و آزادی بخشیده است. در دین مبین اسلام ارزش نهادن به دیگران همپایة گرامی‌داشتن و ارزش گذاشتن به مقام الهی است.

پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید:‌ «من أکرم أخاه فانّما یکرم الله: کسی که برادر [مؤمن] خود را گرامی دارد در حقیقت خدا را گرامی داشته است».

5‌ ـ‌ احترام به مددجو

مشاور باید به جهت رعایت حقوق انسانی مراجع، او را تحقیر نکند و به دلیل اشتباهاتش او را سرزنش ننماید: امام صادق(ع) در نکوهش سرزنش و تحقیر دیگران می‌فرماید: «من انّب مؤمناً انّبه الله فی الدنیا و الاخرة؛ هر کس مؤمنی را سرزنش کند، خدا او را در دنیا و آخرت سرزنش کند».

در دین مبین اسلام به خوش‌رفاقتی سفارش فراوان شده است. از جمله خوش‌رفاقتی را بدرقة رفیق بر شمرده‌اند، همانگونه که حضرت علی(ع) با یک کافر ذمّی در مسیری همسفر بود و به خاطر بدرقة او، چند قدمی از دو راهی که وقت جدا شدن آنها بود، بیشتر به دنبال او رفت و این عمل را سفارش پیامبر(ص) به عنوان خوش رفاقتی خواند.

از این حکایت نتیجه می‌شود که در امر مشاوره برای اختتامیّه جلسة مشورت باید همچون رفیقی شفیق و دلسوز، تا انتهای نتیجه‌دهی کار همراه مراجع بود تا حق مشورت ادا شود.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: